مترولوژی به معنای علم اندازه‌شناسی است. اندازه‌شناسی شاخه‌‏ای از علم است که به شناخت و بررسی کمیت‌های فیزیکی می‌پردازد که یک بخش حیاتی برای زیرساخت دنیای امروز می باشد و بصورت مستقیم و غیرمستقیم، وارد زندگی ما می شود. با ایجاد سازمان جهانی تجارت و عضویت بیش از 150 کشور در آن، رقابت در بازارهای جهانی به صورت چشمگیری افزایش یافته است و کیفیت محصولات از لحاظ کمی و اندازه شناسی نقش بسیار مهمی در بازار جهانی دارد، از همین رو اقتصادهای بزرگ دنیا رشد خود را وابسته به استفاده از سیستم های اندازه گیری معتبر که قابلیت ردیابی را داشته باشند، می‌دانند و این خود بیانگر اهمیت علم اندازه‌شناسی یا مترولوژی است.

بر اساس یک تقیسم بندی مترولوژی به سه بخش تقسیم می شود :

• مترولوژی علمی (Scientific Metrology)
• مترولوژی حقوقی یا قانونی (legal Metrology)
• مترولوژی صنعتی ( Industrial Metrology )

مترولوژی علمی (Scientific Metrology)

بخشی از مترولوژی که ساحه کاری آن ستندردهای ملی اندازه گیری می باشد و در بخش های تعریف واحدهای اندازه گیری و تحقیقاتی و مطالعات علمی مورد استفاده قرار می گیرد.

مترولوژی حقوقی یا قانونی (legal Metrology) :

مترولوژی قانونی یا Legal metrology بخشی از مترولوژی است که در ارتباط با فعالیت هایکه نتایج حاصل از وسایل و آلات قانونی را نشان می دهد و بطور کلی می توان گفت که این بخش از مترولوژی مربوط به واحد های اندازه گیری، اندازه گیری آلات و روش های اندازه گیری است.

فعالیت های مترولوژی قانونی توسط ارگان یا اداره قانونی که در هرکشور وجود دارد تعیین و تنظیم می گردد. این نوع فعالیت ها براساس قانون مترولوژی سنجش و تنظیم می گردد که شامل خرید، فروش، تبادله کالا یا انتقال آن، جمع آوری عواید و مالیه می باشد.

 مترولوژی صنعتی ( Industrial Metrology ) :

در این بخش مترولوژی تمرکز اصلی آن بالای صنعت، لوازم، دستگاه ها و آلات صنعتی می باشد.

اداره ملی ستندرد هم اکنون دارای وسایل و تجهیزات مناسب در لابراتوارهای مترولوژی می باشد که شامل موارد ذیل است:

1. لابراتوار حجم مترولوژی
2. لابراتوار فشار مترولوژی
3. لابراتوار کتله مترولوژی
4. لابراتوار طول مترولوژی
5. لابراتوار برق مترولوژی

 

لابراتوار حجم مترولوژی:

این لابراتوار یکی از مهمترین لابراتوارهای مترولوژی می باشد که عیارسازی، تایید اولیه و ثانویه ی وسایل و آلات اندازه گیری حجم از وظایف آن می باشد. در اداره ملی ستندرد این لابراتوار به وسایل و آلاتی از قبیل حجم سنجهای شیشه ای و فلزی و فلومیتر تجهیز شده است. به عنوان مثال عیارسازی، تایید اولیه و ثانویه ی پایه های توزیع سوخت مایع در تانک های تیل، میترهای آب و بسیاری از وسایل و آلات حجمی از وظایف این لابراتوار می باشد.

لابراتوار فشار مترولوژی:

لابراتوار فشار مترولوژی در اداره ملی ستندرد وسایل و آلاتی از قبیل فشار سنج ها، دیدویت تستر، پمپ های فشار و گیج های فشار را دارا می باشد.

لابراتوار کتله مترولوژی:

این لابراتوار با بهره گیری از بهترین و دقیق ترین وسایل و تجهیزات توانایی عیارسازی، تایید اولیه و ثانویه ی وسایل و آلات اندازه گیری کتله را دارا می باشد و توانایی عیارسازی، تایید اولیه و ثانویه ی سنگ های وزنه، ترازوها را دارد. از مهمترین تجهزات این لابراتوار می توان به سنگ های وزنه E2  و F2 از 1 میلی گرام الی 20 کیلو گرام، ترازوهای دیجیتالی بسیار دقیق اشاره نمود.

لابراتوار طول مترولوژی:

از انجایی که اندازه گیری طول، امروزه نقش بسیار مهمی در زندگی روزمره ما دارد. این لابراتوار یکی از مهمترین لابراتوار های مترولوژی می باشد. به عنوان مثال طول و قطر اهن الات و سیخ هایی که در ساختمان ها استفاده میشود، برای استحکام ساختمان و حفاظت از جان و مال ما نقش بسیار مهمی دارند. لابراتوار طول مترولوژی در اداره ملی ستندرد مجهز به وسایل و آلات اندازه گیری بسیار دقیق می باشد که میتواند با اندازه گیری طول و قطر محصولات، تایید اولیه، تایید ثانویه و عیارسازی وسایل اندازه گیری طول در زمینه ایجاد اطمینان خاطر و امنیت جانی و مالی نقش بسیار مهمی داشته باشد.

لابراتوار برق مترولوژی:

لابراتوار برق مترولوژی جهت اندازه گیری پارامتر های برقی، دستگاه ها و برای اندازه گیری مقادیر کمیت های برقی استفاده می شود. اندازه گیری دقیق پارامترهای برقی همه روزه در عمل صنعتی، سیستم های روشنایی، ارتباطات و جلوگیری از حوادث ناشی از اضافه ولتاژی و اضافه جریانی... مورد نیاز است.

این لابراتوار دارای وسایلی از قبیل دیجیتال مولتی میتر، انرژی میتر و خازن و مقاومت سنج ها می باشد.

مهمترین وظایف مترولوژی

1. استفاده از ستندردهای ملی و بین المللی به هدف ترویج سیستم متریک در سراسر کشور به شکل یکسان و به منطور بدست اوردن نتایج بهتر
2. ترویج واحدهای SI در لابراتوارهایی که کسب اعتبار نموده اند
3. تامین ارتباط کاری و هماهنگی با لابراتوارهای دیگر بخش مترولوژی ارگانهای دولتی و غیر دولتی برای استفاده یکسان و حصول نتایج بهتر
4. ایجاد زمینه های لازم برای برقراری قابلیت ردیابی نتایج اندازه گیری.
5. برقراری الزامات قانونی در مترولوژی حقوقی.

 

کالیبریشن چیست و چرا اهمیت دارد؟

انسان از گذشته هاي بسیار دور همواره به دنبال رفع نیازهایش و رسيدن به كيفيت بهتر بوده است و از انجایی که اندازه گیری کیفیت توسط دستگاههای اندازه گیری صورت میگیرد، دقت و صحت دستگاههای اندازه گیری از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است. تعیین میزان دقت و صحت دستگاههای اندازه گیری کالیبریشن گفته می شود.

کالیبریشن در واقع مقایسه یک دستگاه اندازه گیری با یک مرجع و تعیین میزان خطای آن دستگاه می باشد و از آنجایی نتایج مطمئن و قابل اتکا از طریق دستگاههای اندازه گیری بدست می آید، لذا انجام فرایند کالیبریشن دستگاههای اندازه گیری اهمیت بسیار زیادی دارد.

دو هدف اصلی از کالیبریشن عبارتند از:

1. تعیین مقدار دقت و صحت دستگاه اندازه گیری
2. برقراری قابلیت ردیابی دستگاه به ستندردهای بین المللی

امروزه کالیبریشن اهمیت بسیار زیادی دارد. زیرا تنها از طریق کیفیت میتوان در دنیای تجارت رقابت کرد و اندازه گیری کیفیت بدون کالیبریشن امکان پذیر نیست.